ئەسعەد مورادی: تایبەت نوچەنێت
به‌گوێره‌ى لێكدانه‌وه‌ى چاودێرانى سیاسى بارودۆخى ناسه‌قامگیرى عێراق گه‌یشتووه‌ته ئاستێك، ئه‌مریكا و فڕه‌نسا و ته‌نانه‌تیش ئێرانیش به‌و بڕوایه گه‌یشتوون ده‌بێت ئه‌م وڵاته سه‌قامگیر بكرێته‌وه.
بە رووخانی رژێمی بەعس لە ساڵی ٢٠٠٣ لە لایەن ئەمریکاوە دەرگا بۆ زۆر گروپی توندڕەوی ناوخۆی و دەرەکی کرایەوە و لە دۆخی شێواوی عێراق جێگەی خۆیان بکەنەوە و شەڕ و کوشتار گەیشتە ئەوپەڕی و دواجاریش ده‌ركه‌وتنى رێكخراوى تیرۆریستى داعشى لێکەوتەوە و بەهۆى ئه‌ویشه‌وه حەشدی شەعبی، به‌م جۆره ئەم وڵاتە بووە یەکێک لە ناسەقامگیرترین وڵات.
له لایه‌كى تریشه‌وه، پەیوەندییەکانی نێوان هەولێر وبەغدا لەساڵی ٢٠١٤ تاکو کۆتاییەکانی ٢٠١٨ لە دۆخێکی زۆر خراپدا بوو. شارەزایانی سیاسی پێیانوایە هۆکاری سەرەکی لە پەرەسەندنی ململانێ و کێشەکان لە نێوان پێکهاتە سەرەکییەکانی عێراق (کورد، سوننە و شیعە)، ئەوەیە دەسەڵاتی عێراق، دەسەڵاتێکی تایفه‌گه‌رییه و هەوڵی پەراوێزخستنی هەر دوو پێکهاتەی کورد و سوننەی لە دەسەڵاتی ناوەند دەدات.
لە لێدوانێکی تایبەت بە نوچەنێت، موحسین عوسمان، ئەندامی پێشووی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، لەبارەی هۆکارەکانی سەقامگیر نەبوونی عێراق و زیاتر پەرەسەندی کێشەکان گوتى، “رەوشی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست له نموونه‌ى وڵاتانی عێراق، ئێران و سوریا، گەیشتوونەتە قۆناغێک، کە لەمە زیاتر لێیان قبوڵ ناکرێت. هەم فەرەنسا و هەم ئەمریکاش و تاڕادەیەک ئێرانیش، لەسەر خەتن بۆئەوەی تاڕادەیەک رەوشی عێراق سەقامگیر بکەن. سەقامگیری عێراق رەنگدانەوەی بۆ سەقامگیری دەوڵەتانی ناوچەکە هەیە”.
موحسین عوسمان سه‌باره‌ت به كێشه‌كانى هه‌رێم وبه‌غدا گوتى، “بەغدا هەم لە ژێر فشاری دەرەکی و هەمیش بە ناچاری هەتاکو لەگەڵ هەولێر نەگاتە چارەسەرییەک بۆ ئاشتییەکی گشتی و تەندروست لەگەڵ هەولێر، وەک چارەسەری بودجە، موچە و ئەو کێشە هەڵپەسێردراوانەی لە نێوان هەردوولا هەیە، ئاشتبوونەوە دروست نابێت، کە ئاشبوونەوەش دروست نەبوو هەمیشە جێگەی ناکۆکی لە نێوان هەولێر و بەغدا دەبێت و گروپە توندڕەوەکان لەو ناکۆکیانە سوود وەردەگرن و وادەکەن سەقامگیری سیاسی و ئەمنی لە عێراق نەمێنێت”.
ئەو پەرلەمانتارەی پێشووی عێراق پێیوایە لە دیدی هەموو پێکهاتەکانی عێراقەوە، سەردانی کازمی بۆ هەولێر و شارەکانی دیکە، ئاماژەی ئەوەیە، کە عێراق پێویستی بە سەقامگیری هەیە. سەقامگیریش بەبێ کۆتاییهاتنی ناکۆکی لە نێوان هەولێر و بەغدا مەحاڵە سەقامگیری لە عێراق رووبدات.
لەبارەی ئەوەی ئایا فشاری دەرەکی و ناوخۆی، سەقامگیری لە عێراق دروست دەکات؟موحسین عوسمان گوتی، “ئەگەر فەرەنسا و ئەمریکا جددی بن و ئێرانیش تا رادەیەک هاوکاری بکات، سەقامگیری لە عێراق دروست دەبێت”.
له كۆتایى قسه‌كانیشى باسى له ناڕه‌زاییه‌كانى خه‌ڵك كرد و گوتى، “هاتنە سەرشەقامی خەڵکی عێراق، فشاری زۆریان لەسەر پارتە سیاسییەکان دروست کرد، ئەویش لە هەموو پارتەکان بە کورد و سوننە و شیعەوە، خەڵک لێیان بێزارە. چونکە دابڕان لە نێوان خەڵک و حزب و دەسەڵات روویداوە و هەم لە بەر دادپەروەری و هەم گەندەڵی و کۆمەڵێ ئەگەری دیکە، پارتەکان پێویستیان بە سەقامگیری و ریفۆرم هەیە، گەندەڵی و تاڵان کەمبکرێتەوە، تاکو خەڵک روو بەکاتەوە ئەم پارت و دەسەڵاتانە”.
