له‌ماوه‌ی ساڵێكدا ٧٥ هه‌زار خوێنه‌ری كتێبمان هه‌بووه
بەهۆی قەیرانی داراییەوە زۆربەی رێکخراوەکان لەکار وەستان، ئێمە بەپێویستمان زانى بەردەوام بین
زۆربەى ئه‌و كتێبانه‌ی كارمان له‌سه‌ر كردووه رۆمان بوون ، چونکە رۆمان مرۆڤ دەباتە بیرکردنەوەیەکی قوڵەوە
رێكخراوی خوێنه‌ری كارا، تاكه رێكخراوه له‌كوردستان، یان له‌هه‌ولێر كه‌كار له‌سه‌ر دروستكردن و زیادكردنی خوێنه‌ر ده‌كات، وه‌ك نوچه‌نێت سه‌ردانی باره‌گای رێكخراوه‌كه‌مان كرد له‌هه‌ولێر.
جگه له‌وه‌ی كاركردن له‌سه‌ر په‌روه‌رده و رۆشنبیری پێویستییه‌كی گه‌وره‌یه و كاره‌كانیانی ئه‌م رێكخراوه‌ش جێی سه‌ره‌نجه، له‌ده‌رگا چونه ژوره‌وه‌ی رێكخراوه‌كه تا ژووری سه‌رۆكی رێكخراو هه‌ست به‌جیاوازییه‌كی زۆر ده‌كه‌یت.
رێزو شێوه‌ی پێشوازی رێكخراوه‌كه له‌میوانه‌كانی جیاوازیی گه‌وره‌ی هه‌یه له‌گه‌ڵ ئه‌وانی تر.
كتێبخانه‌یه‌كی جوان و رازاوه و سه‌ره‌نج راكێش بۆ پرۆژه‌كانی ڕێكخراوه‌كه دروستكراوه، تێیدا ئه‌و كتێبانه ده‌بینرێ كه ئه‌و رێكخراوه هه‌ڵده‌ستێ به‌دروستكردنی خوێنه‌ر بۆیان، هه‌روه‌ها جێگای تایبه‌ت و شیاویشیان بۆ خوێندنه‌وه هه‌یه.
هه‌ر له‌و رێكخراوه‌دا كتێبخانه‌ی بازرگانی هه‌یه، واته ئه‌و كتێبخانه‌ی كه خوێنه‌ر ده‌توانێ كتێبی لێ بكڕێت. شوێنێكی جوان و شیاو بۆ سازكردنی سیمینار ده‌بینرێت، كه تایبه‌ته به‌سازكردنی سیمینار یان راهێنانی به‌شداربووانی پرۆژه‌كانیان بۆ سازكردنی سیمینار.
به‌گشتی رێكخراوێكه وه‌ك جۆری كارو پرۆژه‌كانی فۆرمی رێكخستن و دیكۆراتی ناوه‌وه‌ی بیناكه‌شیان جێیی سه‌ره‌نجه.
مامۆستا ئەبوبەکر قادر مستەفا كه‌دەرچووی زانكۆى صەلاحەدين کۆلیژی زانست بەشی ماتماتیکە و ئێستا پیشه‌ی مامۆستایه، لە لوبنان و لەزانکۆی جینان لە تەرابلوس لە بوارى رێگاكانى وانە وتنەوەو پرۆگرامەكانى خوێندن بروانامەى ماستەرى وەرگرتووە . سەرۆكى ئه‌و رێكخراوه‌یه. لەم دیمانەیەی لەگەڵ نوچەنێت وەڵامی چەند پرسیارێک دەداتەوە، لەبارەی کارەکانی رێکخراوەکەی و ئامانجی کارەکانیانەوە.
نوچەنێت : تایبەت
نوچەنێت : ئه‌كرێ سه‌ره‌تا هه‌ندێ له‌ئه‌مزوونی كاره‌كانی خۆتان بدوێی؟
ما مۆستا ئەبوبەکر : دواى دەرچوونم لە كۆليژى زانست لە سالى ١٩٩٥ ، تاوەكو ئێستا زياتر كارم كردووە لە بوارى پەروەردەيى و زانستى، سەرەتا هەوڵمدا لە رێگەى خوێندنەوە ئاشنابم بە زاستە مرۆييەكان، بە تايبەتى ئەوەى كە پەيوەندى بە پيشەى مامۆستايەتى هەيە.
هەلومەرجى كوردستان وابووە تا ئەم ساڵانەى دوايى كە هەركەسێک كارێكى پەروەردەيى يان رۆشنبيرى بكات، پێويستە لە ناو قەوارەيەكى سياسيدا بێت لە كوردستان، بەڵام دواى ئەوەى فەرمانگەى رێكخراوە ناحكومييەكان لە سەرەتاى سالى ٢٠١٣ بەفەرمى دەستيكرد بە تۆماركردنى ناوى ئەو رێكخراوانەى كە رێكخراوى كۆمەڵگەى مەدەنين، لە سالى ٢٠١٤ دواى ديراسەكردن و بيركردنەوەو خوێندنەوە لەبارەى ئەم بابەتە گەيشتم بەو قەناعەتە كە هەر كەسێك لە بوارى پەروەردەيى يان رۆشنبيرى يا زانستى كار بكات، نەك هەر پێويست ناكات ئينتماى هەبێت بۆ قەوارەيەكى سياسى، بەڵكو پێويستە بێلايەن بێت، بۆ ئەوەى بتوانێت خزمەت بە گشت چين و توێژەكانى كۆمەڵگا بكات و هەوڵەكانى بۆ مەبەست و ريكلامى سياسي بە كار نەهێنرێن، ئەوە قەناعەتى منە، دەكرێ كەسێكى تر قەناعەتێكى جياى هەبێت لەوەى كە من دەيڵێم.
بەڵام من بۆ خۆم ئەم بڕيارەم داوەو و لەسەريشى بەردەوام دەبم و كۆمەڵگەى كوردستانيش سات دواى سات زياتر بەرەو پێگەيشتن دەروات، لەو بروايەدام كەسانى تريش لە داهاتوويەكى نزيك يان دوور ئەم قەناعەتەيان بۆ دروست بێت.
نوچەنێت: بیرۆکەی دامەزراندنی رێکخراوی خوێنەرای کارا چۆن لای ئێوە گەڵاڵەبوو؟ لەکاتێکدا دونیایەک ناونیشان بۆ ڕێکخراو هەیە و کار دەکەن، بەڵام رێکخراوێک بۆ زیادکردنی خوێنەر بوونی نییە.
مامۆستا ئەبو بەکر: ئەوەی لەکوردستان بەدەستییەوە دەناڵێنین ئەوەیە، کە ناونيشان زۆررن و ئیش کەمە، تا ئێستا نزیکەی سێ هەزار رێکخراوی کۆمەڵگەی مەدەنیمان هەیە، بەڵام بەتایبەتی دوای ئەوەی حکومەت بەهۆی قەیرانی داراییەوە پاڵپشتی بۆ پرۆژەکان راگرت، زۆربەی رێکخراوەکان لەکار وەستان، ئێمە يەكێك بووين لەو رێكخراوانەى هەوڵماندا نەوەستین و بەپێویستمان زانى بەردەوام بین، بۆخۆم زۆر خولیای خوێندنەوەم هەیە، و ئارەزووى ئەوەم هەيە بەدواى بابەتێكدا بچم تا دەگەم بە قەناعەتێك ، کاتێک کەبابەتێک دێتە لام، دەمەوێ لێیبکۆڵمەوە بزانم ئایا دەگەمە ئەنجامێك، ئەگەر قەناعەتم بۆ دروست بوو کەبەلای پۆزەتیڤە، کاری لەسەر دەکەم.
بیرم لەوە کردەوە چۆن بتوانم شتێکی وا بکەم، کە خەڵک بەتایبەت چینی گەنج هانبدەین بۆ خوێندنەوە، چونکە بەڕاستی ئامارەکان سەبارەت بە هەبوونی خوێنەر زۆر ترسناکن. بەپێی ئامارێکی رێکخراوی یونسکۆ لەگەڵ رێکخراوە عەرەبییەکان( منظمة الفكر العربي)، كە نوسينگەكەى لە لوبنانە تاکی ئەوروپی رۆژانە ٣٨ خولەک دەخوێنێتەوە، بەڵام تاكێك لە ووڵاتە عەرەبييەكان کەکوردیشی تێیدایە، ساڵانە ٦ خولەک دەخوێنێتەوە.
ئەو ئامارانە و پێویستی کتێب، وادەکات، ئێمە بمانەوێت خەڵک هانبدەین بۆ خوێندنەوە، بەهۆی هەستکردن بە مەترسییەکانی کەمبوونەوەی رێژەی خوێنەر لە کوردستان بیرمان لە میکانیزمێکی گونجاو بۆ کارکردن دەکردەوە، بڕیارماندا ئیش لەسەر کتێب بکەین، لەوکاتەدا پرسیار ئەوە بوو چۆن هەوڵ بدەین کەخەڵک هانبدەین بۆخوێندنەوە ؟
دیارە خوێندنەوەش وەک زۆر شتی تر وایە، ئێستا ئەگەر لەبازاڕدا شتێک خەڵک پێویستی نەبێت، کڕیاری نابێت وخەڵك رووی تێناکات، بۆ کتێب و خوێندنەوەش هەمان شتە، رەنگە نەبوونی ئەو شتەی کە خەڵک حەز دەکات بیخوێنێتەوەو پێويستى پێيەتى هۆکاربوبێت بۆ کەمبوونی خوێنەر.
بۆیە بڕیارماندا ئەو کتێبانە هەڵبژێرین، کە وەکو پێداویستین بۆ واقعی ئەمڕۆی کوردستان و چارەسەری کێشە کۆمەڵایەتیی و دەروونی رۆحي و ر پەروەردەیی و رۆشنبیرییەکانن، ئەو چینەش کە هەڵمانبژارد ئیشی لەسەر بکەین، گەنجان بوون، چونکە پێمان وايە گەنجان عەقڵى ميللەتن و سەركردەى داهاتوون بۆ بنياتنانى كوردستانێكى پێشكەوتوو.
وەکو رێکخراو دەمانەوێت لەدوای تەمەنی شانزە ساڵییەوە کار لەسەر گەنجان بکەین، چونکە ئێستا بەهۆی کەناڵەکانی راگەیاندن و ئینتەرنێتەوە کرانەوەیەکی کلتوری گەورە لەکوردستاندا هەیە، لەڕاگەیاندنەوە هەموو شتێک پەخش دەکرێت، هەروەها بەهۆی ئەوەی کە چوارچێوەیەکی دیاریکراو و پێوەرێکی راست و زانستی نییە بۆ ئەو شتانەی پەخش دەکرێن تا گەنج بەشێوەیەکی دروست وەریبگرێت، ئەو پەخشکردنە زۆر شتی لەسەر بینا دەکرێت، رەنگە ببێتە هۆی دروست بوونى جۆرێك لە بيركردنەوەو هەڵس و كەوت كە خزمەت بە كۆمەڵگا ناكەن.
لەکۆمەڵگەی خۆمان و لەهەموو کۆمەڵگەیەکیش وایە، کەهەندێ یاسای کۆمەڵایەتی هەیە نابێ تاک لێی دەربچێت، کەلێی دەرچوو با سەربەستی ئەویش بێ، بەڵام سەربەستی خەڵکی دیکە پێشێل دەکات. كەواتە پێويستە ياسا كۆمەڵايەتييەكان بپارێزرێن، ئەمە لە لايەك، لە لايەكى تر پێویستە ئێمە هەوڵ بدەین دامەزراوەی خێزانیش بپارێزین، چینی گەنجیش بە تايبەتى لەم رۆژگارە بەشێكى زۆريان شێوەیەک لەیاخی بوونيان هەیە.
بۆیە گەڕاین بەدوای ئەوەی کە ئایا لەکوردستان کتێبی وا هەیە بۆ پرۆژەیەکی لەو شێوەیە هاوکارمان بێت. سەرەتا بەدوای کتێبی کوردیدا گەڕاین، چونکە لەکوردستان زۆربەی خوێنەرەکان کتێبی کوردی دەخوێننەوە، ئەمەش شتێكى ئاساييە و مافێكى تاكەكانە كە بە زمانى دايك قێربن و بخوێننەوە.
بەڵام لەوەشدا توشی گرفت بووین، راستە زۆر کەس کتێب دەنوسێت، یان کتێب وەردەگێڕێت و ئامادە دەکات، بەڵام بەبێ ئەوەی دیراسەیەکی کۆمەڵگەى کردبێت، کە ئایا کێشەیەک هەیە لەکۆمەڵگە تا کتێبەکە لەپێناو چارەسەری ئەو کێشەیە بخەینە بەردەست تاكەكان؟ چەندان کتێب نوسراون و چەندان کتێب وەرگێڕدراوەنەتە سەر زمانی کوردی، دەبینين بەهۆی ئەوە بووە، كە دانەر يان وەرگێڕ ئەو کتێبەى لا پەسەند بووە، بۆیە وەريگێڕدراوە و کراوەتە بەرهەمێک بۆ کەسى وەرگێر، نەک ئەوەی تاچەند لەخزمەتی کۆمەڵگەیە، بۆیە دەبینين زۆر جار ئەوەی دەکرێت لە جياتى ئەوەی سود بەکۆمەڵگە بگەیەنێ زیان بەکۆمەڵگە دەگەیەنێت.
ئەوەش وایکرد پێویست بێ لامان بەدوای ناوەندێکدا بگەڕێین، کە کتێبێکی بەچاپ گەیاندبێ لەخزمەتی کۆمەڵگە بێت، لەگەڵ ناوەندی راگەیاندنی ئارا يەكتريمان ناسي كە نووسينگەكەيان لەسلێمانييە، ئەوانیش لەساڵی ٢٠٠٦ ەوە دامەزراون کار لەسەر بواری پەوەردەیی و گەشەپێدانی مرۆیی دەکەن، ئەوەبوو لەگەڵیان دانیشتین بینیمان کە کتێبەکانی ئەوان بەپێی ئەوە چاپ دەکرێن کە کێشەیەک لەکۆمەڵگە چارەسەربکات، هەروەها چەندەها فلتەری زمانەوانیشیان هەیە، تا ئەو کەسەی کتێبەکانیان دەخوێنێتەوە بە ئاسانى لێى تێبگات، چونکە بۆ کتێبەکان بەپێی وشە وەرگێڕان ناکرێت، بەڵکو بەمانا وەرگێرانيان بۆ كراوە و گونجاندوشيانە لەگەڵ واقيع و ژينگەى کوردستان، ئەوەش شتێکی گرنگە.
نوچەنێت : ئەوان لە چ زمانێکەوە وەگێڕان دەکەن و بۆچی گونجاوە لەگەڵ کوردستان ؟
مامۆستا ئەبو بەکر : ئەو کتێبانەی ئەوان وەریانگێڕاوە بەشێکیان کتێبی تورکین، بەشێکیان کتێبی عەرەبین، ئێمە دەزانین تورکیاو ئێران دوو دراوسێی کوردستانن، وەک کلتور لەڕابردووش کاریگەرییان لەسەر ئێمە هه‌بووە، بەڵام تورکیا وەک وەسیتێکە(ناوەندێكى گەيەنەر) لە نێوان ئێمەو ئەوروپا، لەبواریی پەروەدەیی ئەورپا زۆر لەپێش ئێمەیە، لەڕووی زانستی و رۆشنبیریش هەروایە.
بۆیە پێویستە سووديان لێ وەربگرین، ناکرێ ئێمە ٢٠٠ ساڵ ئیش بکەین تا دەگەینە ئەوان، ئێستا تەکنەلۆژیاو راگەیاندن ئەو مێژووە درێژەی کورتکردۆتەوە، رێگایان بۆ ئێمە نزیککردۆتەوە، لەو رێگەیەوە پێشکەوتنی ئەوان بەئێرە دەگات، بەڵام گرفتێكمان دێتە پێش ئەويش ئەوەیە، ئایا ئەوەى لەئەورپا هەیە، ئێمە یەکسەر هەمووی بگوازينەوە بۆ ئێرە بێ دەسكارى كردن؟ بەبێ ئەوەی فلتەرێک هەبێ ؟ نەخێر. بێگومان ئەوە باش نییە، بەڵکو پێویستە ئەوەی وەریدەگرین بیگونجێنین لەگەڵ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەگەڵ کۆمەڵگەی رۆژهەڵاتی.
لەبواری رۆشنبیری و پەوەردەیی نوسەرە تورکەکان توانیویانە كار لەسەر ئەوە بکەن و سود لەئەورپا وەربگرن، و ئەوەی گرنگە بۆ خۆیان بیگوازنەوە، بۆ ئەم مەبەستەش تورکەکان چەندان ناوەند و دامەزراوەیان هەیە و لەو رێگەيەوە کار دەکەن، دەکرێ ئێمەش وەکو کورد سود لەتورکەکان وەربگرین، سود وەرگرتن نەک هەرچييەك بێ وەريبگرين، چونکە وەکو کۆمەڵگەی کوردیی ئێمەش تایبەتمەندی خۆمان هەیە، و هەلومەرجى كوردستان جياوازە لە هەلومەرجى توركيا، بەڵام لەبواریی پەروەردەیی و رۆشنبیری ئەگەر بەرواردی تورکیاو ئێران و وڵاتە عەرەبییەکان بکەین، تورکیا لەپێشی هەمویانەوەیە، بۆیە سود لەکتێبەکانی ئەوان وەردەگرین.
نوچەنێت: وەکو رێکخراو زیادکردنی خوێنەر بەلای ئێوەوە گرنگە، هەروەها کتێبێک کە پەروەردەی خێزانی باشتر بکات. چیتان کردووە بۆ کۆکردنەوەی ئەو خوێنەرەی مەبەستتانە، ئەو تاکتیک و تەنکنیکە چییە ئیشی لەسەر دەکەن ؟
مامۆستا ئەبو بەکر: هەرکارێک پێویستی بە عەقليەتى بەڕێوەبردن و و پشتگیری ماددی هەیە، ئەگەرنا ناتوانيت کارێکی ئاوا بکەیت، من بۆخۆم دەتوانم بيرۆكەو پرۆژە پێشنيار بکەم، براکەشم (جەمال قادر) كە خاوەنی کۆمپانیای روبەرە بۆ خانووبەرە، ئەو هاوکاری ماددی پڕۆژەکانمان دەکات، جگە لە ئەو چەند برادەرێکی تر کتێبيان بۆ چاپکردووین و یارمەتيیان داوین ، كە ئێمە لێرەوە زۆر سوپاسييان دەكەين و هيوادارين بەردەوام بن لە هاوكارى كردنمان .
سەبارەت بە میکانیزمی ئیش، کاتێك پڕۆژەکەمان راگەیاند لە ساڵی ٢٠١٥ یەکەم پڕۆژەمان کە خوێندنەوەی کتێب بووە، ٤٠ کتێبمان هەڵبژارد، زۆربەى كتێبەكانيش رۆمان بوون ، چونکە رۆمان مرۆڤ دەباتە بیرکردنەوەیەکی قوڵەوە، بۆیە وەک هاندان بڕیارمانداهەرکەسێک وەک خوێنەر بەدەم پرۆژەکەوە هاتبێت و ناوی خۆی لەو پڕۆژەیە نوسیبێت، کتێبێک بەدیاری وەردەگرێت. بە مەرجێک دوای خوێندنەوەی کتێبەکە ئەو فۆرمە پڕبکاتەوە کە لەگەڵ کتێبەکە وەریدەگرێت، ئەویش بۆ نوسینی تێگەيشتنی خوێنەرە لە کتێبەکە، کە چۆن لێی تێگەیشتووە، چ کاریگەری لەسەر هەبووە وهەروەها سەرنج و تێبینییەکانی چى بوون لەسەر كتێبەكە . دواتر کتێبی دووەم، سێیەم.. بە هەمان شێوە دەكرێت بە دیاری و لەلایەن رێکخراوەکەوە دەدرێتە خوێنەر، بەم شێوەيە تا ٤٠ کتێبەکە دەخوێنێتەوە.
بێگومان بیرمان لەوەش کردۆتەوە، کەدوای خوێندنەوە ئەو خوێنەرە دەتوانێ کتێبەکە بداتە کەسوکارو هاوڕێکانیشی بۆ خوێندنەوە. بەمجۆرە خوێنەر دەبێتە خاوەن كتێبخانەيەكيش لەماڵەوە، کەوایە ئەگەر ١٠ کەس بە شێوەیەکی راستەوخۆ سودی وەرگرتبێت لەکتێبەکان، ٢٠ کەس بە ناراستەوخۆ سودیان وەرگرتووە. چونکە کتێبەکان سەرنجڕاکێشن هەركەسێك بیخوێنێتەوە، ئارەزوو دەكات بیداتە کەسی تریش بیخوێننەوە. رۆمانى وا هەیە هەرکەسێک بیخوێنێتەوە هەسەتدەکات باس لە کێشەکانی ئەو دەکات، بۆ نمونە، ئایسڵ ، محەمەد دوزجەيی کە دوو رۆمانی ڕاستین، ژمارەی چاپکردنیان زۆر بووە، لەتورکیا ئايسیڵ نزيكەى ٤٠٠ جار چاپکراوەتەوە، محەمەد دوزجەی چاپى ٧٠٠ ى تێپەراندووە ، لێرەش ئێستا محەمەد دوزجەيی چاپی ١٣ی دەکرێت، هۆکاری ئەوەش ئەوەیە کاتێک گەنجێک دەیخوێنێتەوە، چ کوڕ بێ یان کچ، هەست دەکات کەباس لەکێشەکانی ئەو دەکات و چارەسەریشی بۆ دادەنێت ،لەهەمان كاتدا جەخت دەكاتەوە لەسەر پابەند بوون بەیاسا کۆمەڵایەتییەکان و پاراستنى دامەزراوەی خێزان.
نوچەنێت: هاندانەکەی ئێوە تەنها ئەوەیە کە کتێبەکان بە دیاری دەدەنە خوێنەر، یان پێشبڕکێیەکیش وەکو تاقیکردنەوە ئەنجام دەدەن، تا بزانن کێ باشتر کتێبەکانی وەرگرتووە؟
مامۆستا ئەبو بەکر: ئەو پرۆژەيەى کەباسم کرد بە ناوی خوێنەری کارایە، پڕۆژەی ترمان هەبووە ، لەگەڵ چەند رێکخراوێکی تر .. پرۆژەیەکمان نوسی(پڕۆژەی گەشبین) و سەردانی وەزارەتی کاروکاروباری کۆمەڵایەتیمان کرد ئەوانیش ررەزامەندييان نواند. پێمان باشبوو ئەوانەی کە لە گرتووخانەكان ( چاكسازى نەوجەوانان و ئافرەتان و چاكسازى گەوران)، لەرێگەی کتێب خوێندنەوە وایان لێبکەین هەست بە هەڵە و کەموکوڕیەکانیان بکەن، کە هاتنە دەرەوە باش بن و هەڵەکان دوبارە نەکەنەوە. ئەوە بوو وەزارەت رەزامەندی لەسەر پرۆژەکەی دەربڕى و ئێمە وەک رێکخراوی خوێنەری کارا و رێکخراوی دەستی سپی، لەگەڵ رێکخراوی دەستی هاوکاری و رێکخراوی فریا، توانیمان ئەو پرۆژەیە دەستپێبکەین، ئێستا لە گرتووخانەى نەوجەوانان و ئافرەتان ، پەنجا خوێنەرمان هەیە، هەروەها لە گرتووخانەى گەوران ٦٢ خوێنەرمان هەیە، ١٠ ناونيشانمان بۆ دياريكردوون بۆ خویندنەوە لە ماوەی سێ مانگدا، دواتر ئەوانەی کە کتێبەکانیان خوێندۆتەوە، لە مەراسیمێکدا بە ئامادەبوونی بەرپرسانی ئەوێ خەڵات دەکرێن.
پڕۆژەیەکی ترمان هەبوو بە ناوی ئاکاری جوان، بۆ قوتابیانی پۆلی پێنج و شەشی سەرەتایی، تەنیا یەک کتێب بوو لە ١٨ قوتابخانە ٧٣٠ قوتابی بەشدارييان کرد، هەر قوتابخانەی ٤٠ قوتابی بەشداریکرد. ماوەی مانگێک کاتمان پێدان بۆ خوێندنەوەی کتێبەکە، دواتریش هەڵسەنگاندنێک وەک تاقیکردنەوە لەسەر كتێبەكە ئەنجام درا ، بڕيايشە ٤٠ قوتابيە يەكەمان خەڵات بكرين و وەكو ريزلێنانێك بروانامەيەكيان پێ بدرێت
نوچەنێت : ناونیشیانی ئەو کتێبانە چین، ناویان چییە ئەو کتێبانەی کەبۆ زیندانییەکان بردراون و چەند کتێبن؟
مامۆستا ئەبوبەکر : بريتين لە ١٠ كتێب زۆربەيان رۆمانن بۆ نموونە ئايسيل و محمد دوزجەيى و وەسيەت و جوانترين ديارى، واتە بەشێكە لە ٤٠ ناونيشانەى كە بۆ سالى ٢٠١٥ دانرابوون.
نوچەنێت: ئەگەر پڕۆژەیەک لەدەرەوەی قوتابخانە بچێتە ناو قوتابخانە ئاسان نییە و جێی پرسیار و سەرەنجە. قوتابخانەکان چۆن هاوکاری ئێوە دەکەن؟
مامۆستا بەکر: من پسپۆڕییەکەم رێبازی وانە وتنەوەو دانانی پڕۆگرامە، هاوینی رابردوو بە هاوکاری دکتۆر عەبدولفەتاح هەورامى ، پڕۆگرامێکمان دانا، پرۆگرامى پەرەپێدانى كارامەيیەكانى ژيان لاى ئافرەتان بۆ ئەو ئافرەتانەی کە لە پڕۆگرامی نەهێشتنی نەخوێندەوارین، بە هاوکاری یوئێن ئێف پی ئەی(UNFPA). وەزارەتی پەروەردەش قبوڵی کرد. توانیمان خولێک بۆ بەڕێوەبەری گشتی و مامۆستاکان بکەینەوە. ئێستا ئەو بەرنامەیە چۆتە بواری جێبەجێکردن.
لەو رێگەیەوە باسی رێکخراوەکەشمان بۆ مامۆستاو بەڕێوەبەرە گشتییەکان کرد، و پەیوەندییەکی باشمان لەگەڵ دروستکردن، سەردانی وەزارەتی پەروەدەشمان کردووە، وەکو وەزیر پرۆژەکەیان پێ باش بووە، بەڵام تاوەكو ئێستا بە فەرمى وەڵاميان نەداوينەتەوە سەردانی وەزیری رۆشنبیریمان کردووە لەگەڵی دانیشتووین، زۆر پرۆژەکەی پێ باش بووە.
هەوڵمانداوە لە هەموو قوتابخانەکان خوێنەرمان هەبێت، بەڵام ئەوە تێچووی ماددی زۆرە، بۆیە ئێستا بیرمان لەوەکردۆتەوە کە ڕێگەیەکی تر بۆ خەڵاتکردنی قوتابیان بگرینە بەر، بیرمان لەوە کردۆتەوە، کەچەند کتێبێک دیاریبکەین و ماوەیەکی دیاریکراوی بۆ دابنێین دوای خوێندنەوەی کتێبەکە. لە مەراسیمێکدا هەڵسەنگاندن بۆ ئاستی تێگەشتنی خوێنەرەکان بکەین و یەکەم و دووەم و سێیەم لەناو قوتابییەکاندا خەڵات بکرێن.
نوچەنێت : تەنها لەیەک پڕۆژەدا و لە ٢٠ قوتابخانەدا، ٧٣٠ قوتابی سەرەتایی سودمەند بووە، ئەی لەکۆی پڕۆژەکانتان بۆ گەنجان، چەند قوتابخانەتان بەسەر کردۆتەوە چەند گەنج بەشداربوون و سود مەند بوون بەژمارە ؟
مامۆستا ئەبوبەکر : لە پرۆژەى سالى ٢٠١٥ نزيكەى ١٠٠٠ بەشداربووان هەبوو كە بەشى زۆريان قوتابى ئامادەييى بوون و لەگەل نزيكەى ٢٠٠ مامۆستاوفەرمانبەر و نزيكەى ٢٠٠ قوتابى زانكۆ، بە نوسراوى فەرمى وەزارەتى پەروەردە هيچ قوتابخانەيەك بەشدار نەبووە، چونكە تاوەكو ئێستا نوسراو دەرنەچووە، بەلام بەشداربووان بە ئارەزوومەندانە بەشدارييان كردووە .
لاى ئێمە گرنگ نييە چەند قوتابخانە بەشدارى دەكات، چونكە دەبێ ئەوە خەمى وەزارەتى پەروەردەبێت، بەڵام ئێمە كاتێك پرۆژە رادەگەيەنيين هەر يەكێك بێت ناوى تۆمار بكات لە نوسينگەى رێكخراو ئاساييە جا قوتابى ئامادەييى يا پەيمانگا يا زانكۆ بێت يا مامۆستا يا فەرمانبەر بێت.
ئەوەى پێويستيشە باس بكرێت ئەوەيە، كە لە پرۆژەى ساڵى ٢٠١٦ بەشى زۆرى بەشداربووان بريتين لە قوتابيانى پەيمانگەو زانكۆكان ئەويش بۆ ئەوە دەگەرێتەوە كە وەزارەتى پەروەردە بەفەرمى تاوەكو ئێستا وەڵامى نوسراوى ريكخراوكەمانى نەداوەتەوە .
نوچەنێت : لەسەردانی وەزیری پەروەردەو رۆشنبیری باسی کام پڕۆژەتان کرد، وەزیری پەروەردە کام پڕۆژەی پێ باش بوو، ئەوەی بۆ مناڵانی سەرەتایی بوو؟ یان کام پرۆژە؟
مامۆستا ئەبو بەکر : ئێمە لە مانگى ٤ ى ٢٠١٥ سەردانى وەزيرى پەروەردەمان كرد و دواتر پرۆژەيەكمان نوسيیەوە بەهاوكارى بەرێوەبەرايەتى كتێبخانەكان، دواتر لە رێگەى بەرێوەبەرايەتى گشتى پرۆگرام وچاپەمەنييەكان بەرز كرايەوە بۆ وەزارەت، كە تايبەت بوو بە قوتابيانى پۆلى ١٠ و ١١ ى ئامادەيى، بەڵام تاوەكو ئێستا وەڵاممان نەدراوەتەوە.
لەمانگى ٩ ى ٢٠١٥ سەردانى وەزيرى رۆشنبيريمان كرد ، ئەويش دەستخۆشى لێ كردين و پاڵپشتى دەربرى بۆ چالاكيەكانمان بە شێوەيەكى گشتى.
نوچەنێت: ناونیشانی ئەو کتێبانەی کە پێتانوایە چارەسەری کێشە کۆمەڵایەتییەکانن، چل ناونیشانن؟
مامۆستا بەکر: ساڵی ٢٠١٥ چل ناونیشان بوو. بەڵام بۆ ٢٠١٦ بیست ناونیشانە.
نوچەنێت:. من لەو کتێبانەی ئێوە بۆ چارەسەری گرفتە کۆمەڵایەتییەکان ئیشی لەسەر دەکەن، زۆریانم خوێندۆتەوە، بۆ نمونە لەکتێبی ئایسڵ، پیاوێک بەدوای خۆیدا دەگەڕێت، محەمەد دوزجەی، سەلیم و خەندە، سێ بەرگی باپیرە نوور، بەهار هاتە ژیانمەوە و زۆرێکی تر، ئەوەندەی تێگەشتووم ئێوە دەتانەوێ بەگەڕانەوە بۆ ئایین، چارەسەری کێشەکان بکەن، بۆچی پێتانوایە چارەسەر گەڕانەوەیە بۆ ئاین؟
مامۆستا ئەبو بەکر: پێشبركێى گەلان لەسەر بەدەست هێنانى زانست و زانيارييە بۆيە ئێمە بروامان وايە كە پێويستە بگەرێينەوە بۆ زانست و مەعريفە، ئەمەش بە دڵنييايەوە لە ئايينى ئيسلام پشتگيرى لێ كراوەو تاكى بۆ هاندراوە، ئەمە لە لايەك، لە لايەكى تر، ئاین بەشێکە لە کۆمەڵگە وكۆڵەگەيەكى بەهێزە بۆ دروستكردنى شارستانييەت، چونكە لە رابردووشدا هيچ شارستانيەتێك نەبووە كە ئايينى نەبوبێ، كەواتە ئايين پێويستييەكە لە پێويستيى تاكەكانى هەر كۆمەڵگەيەك، يەكێك لە ئەركەكانى سەر شانى ئێمەش ئەوەيە كە كارێك بكەين ئاین بۆ مەبەستە باشەكان بەکاربهێنرێت، چونكە ئەگەر وانەکەین ئەوا ئاین بۆ مەبەستى خراپ بەکاردەهرێنرێت.
گەر بێتوو گەنجەكانمان بە دروستی لە ئاین تێنەگەيەنرێن، بە شێوەيەكى دروست ئاراستە نەكرێن.. گەر پێيان نەوترێ كە ئاین بريتييە لە پێكەوەژيان و ئاوەدانكردنەوە نەك ئەوەى داعش و هاوشێوەكانى باسى دەكەن، كە بريتيە لە قبوڵنەكردنى يەكترو كاولكارى .. ئەگەر وانەكەين لەوانەيە بەردەوام توشى مەترسى ئەوە ببينەوە كە بە هەڵە گەنجەكان ئاراستە بكرێن، دواجاریش كۆمەڵگەى كوردى باجەكەى دەدات.
نوچەنێت: لەرۆمانەکانتان، پێم وایە لەرۆمانی محەمەد دوزجەیی و بەهار هاتە ژیانمەوە، باس لەوە دەکات کە نابێت لە دیندا پەنا بۆ چەک ببرێت، توندڕەوی جێی نابێتەوە. ئایا ئەوە قەناعەتی ئێوەشە وەک ئەم رێکخراوە، کە دین نابێ توندوتیژی و چەکی تێدابێت؟
مامۆستا ئەبو بەکر: بەڵێ بێگومان هەروەكو پێشتر باسم كرد پەيامى ئايين پەيامى سۆز و بەزەيى و خۆشەويستى و بەيەكەوەژيان و رێزگرتنە لە بەرامبەر.
نوچەنێت: بەڵام لەکوردستان هێزی ئیسلامی هەن بڕوایان بەچەک هەیە و خۆشیان هێزی دینی دەزانن، بەڕێزیشتان پێشتر تا ئاستێک لێکنیزیکت هەبووە، لێیان، ئایا ئەوان هەڵەن لەتێگەشتن لەدین؟ یان چی ؟
مامۆستا ئەبو بەکر: ئێستا لەناو كوردستان ئەو قەوارە سياسييانەى كە هەن و باكگراوندى ئاينييان هەيە، هيچ كامێكيان هێزى چەكدارييان نييەو لە چوارچێوەى ياسا كارى خۆيان دەكەن ، لە رابردرووش من لە هيچ هێزێك نزيك نەبووم كە مۆڵەتى ياسايى نەبوبێت .
پێش راپەرينى بەهارى ١٩٩١ چەندان هێزى چەكدارى هەبوون لە كوردستان كە لەدژى رژێمى بەعس خەبات و تێكۆشانيان كردووە و بەڵام بە ئايديۆلۆژياى جيا ، دواى راپەرينيش هەموويان بەيەكەوە بەشدارى پرۆسەى سياسييان كردووە هەريەكەيان بە قەبارەى خۆى، دواى راپەرين چەندان تاخم و گروپى توندڕەو پەيدابوون بە ناوى ئايينەوە، كە سوپاس بۆ خوا ئێستا نەماون لە كوردستان و كاريگەریيان زۆر لاواز بووە لەسەر كۆمە ڵگەى كوردستانى.
بە دڵنيايەوە من هيچ كاتێك گروپە توندڕەوەكانم بەراست دانەناون، من قەناعەتم وايە كە پێويستە ئايين بخرێتە روو بۆ خەڵك نەك بسەپێنرێ بەسەر خەڵك ( الدين تعرض لا تفرض)، خەڵكيش ئازادن ئايا پابەند دەبن بە ئاينەوە يا پابەند نابن پێى.
نوچەنێت: بۆچی لای ئێوە نوسەر” خالید ئورتوغرول” کەنوسەرێکی تورکە، زۆر جێگەی گرنگیپێدانە؟
مامۆستا ئەبو بەکر: بۆ ئەو سەردەمە ئەو بە گونجاو دەزانین، مەرجیش نییە هەروا بمێنێت. چۆن پێویستە پڕۆگرامی خوێندن دەساڵ جارێک بگٶڕێت ئەم پرۆژەی ئێمەش وایە. ئەگەر دوای ساڵانێکی تر لە کوردستان، نوسەری وامان بۆ دروست بوو، کە دوای لێكۆڵينەوە لەکێشەکانی کۆمەڵگەو ڕێچارەکانی بنوسێ. ئەوا پەنا بۆ کتێبی ئەو دەبەین.
رەنگە ئێمە خۆشمان هەندێ تێبینیمان هەبێت لەسەر ئەو کتێبانەی کاری لەسەر دەکەین. بەڵام لايەنە ئەرێنييەكانى زۆر زۆر زياترن لە نەرێنييەكانى، بە هەرحال ئەوەى كە هەڵمانبژاردووە زۆر باشترە لەوەی گەنج هیچ نەخوێنێتەوە، بۆ داهاتوو کەسانی دیکەش هەن، کە جیا لەو نوسەرە ئیش لەسەر کتێبەکانیان دەکەین و ئێستاش ئیشمان لەسەرکردوون.
نوچەنێت: بەدیعولزەمان سەعید نورسی، زانایەکی دیارەو رێبازی تایبەت بەخۆیان هەیە. دوای هەرەسی عوسمانییەکان ئەو یەکێک لەزانا دیارەکانە کەجارێکی تر بزووتنەوەی دینی لە ناوچەکە دروست کردەوە. بەڵام بۆچی ئێوە لە زۆربەی کتێبەکاندا بۆ ئەو و خوێندنەوەکانی ئەو بۆ دین دەگەڕێنەوە؟
مامۆستا ئەبو بەکر: مەرج نییە ئێمە بگەڕێینەوە بۆ ئەو، چونکە بەشێک لە کتێبەکانمان بە هيچ شێوەيەك باسي سەعيدى نورسى و بيرۆكەكانى ناكەن، بۆ نمونە کتێبەکانی عەبدولکەریم بەکار بەهیچ جۆرێک بەلای ئەودا نەرۆيشتوون، کتێبەکانی گەشەپێدانى مرۆیی عبدالرحمن الصباغ بەلای ئەودا نەڕۆيشتوون، بەڵی ئەو کتێبانەی کە تورکەکان دەینوسن، ئەوەی خالید ئورتغرول نوسیويەتی، ئەوەی محەمەد پاکسۆ نوسیويەتى ، ئەوەی کە ئۆزگان ئۆزەش نوسیتی، باسی بيرو تێروانينەكانى سەعيدى نورسى دەكەن يا ئاماژەى پێ دەدەن.
سەبارەت بە ئايين ئێمە دوو سەرچاوەی پيرۆزمان هەيە، كە بريتين لە دەقەكانى قورئان و فەرموودەكانى پێغەمبەر درودى خواى لەسەر بێ ، بەلاَم سەعیدی نورسی، یان هەر زانایەکی تر، پێويستە رێزييان لێ بگرين و بە پيرۆز سەيرييان نەكەين و بۆ رۆژگارى خۆمان سووديان لێ وەربگرين.
بە هیچ جۆرێک قسەو بۆچوونی هیچ کەسێک لە رابردوو نابێ بە پیرۆزسەير بكرێت، چونکە ئەوان لەسەردەمێك ژیاون و ئێمە لە سەردەمێكى جيا لەسەردەمى ئەوان دەژین، زەمان لەگۆڕاندایە، کەوایە بیری پەروەردەیی دەگۆڕدرێ، كەلتور گۆرانكارى بەسەر دادێت، بۆ نموونە زانايەك وتەیەکی فەرمووە، ناكرێ بە تەواى خۆمان پابەند كەين بە و وتەيە لە كاتێكدا دەبينين هەلومەرجەكان جييان لە رابردوو، بەڵام دەكرێ سووديان لێ وەربگرين.
نوچەنێت: سەبارەت بە کاریگەری خوێندنەوەی کتێبەکانتان و زیادرکردنی خوێنەر، وتت، ئەگەر ١٠ خوێنەری راستەوخۆتان هەبێت، ٢٠ خوێنەری ناراستەوخۆتان دەبێت. دەتوانی بەمەزەندە بەرێژەو ژمارە بڵێن بەکۆی پڕۆژەکانتان کاریگەریتان لەسەر چەند کەس هەبووە؟
مامۆستا ئەبو بەکر: پڕۆژەکەی ئێمە زیاتر لە هەولێرە. لە پڕۆژەکەی پار ساڵدا بۆ ١٠٠٠ کەس بوو، لەو هەزار کەسە ئێستا كار لەسەر داتاكانى دەکەین، بەڵام بەشێوەيەكى راستەوخۆ نزيكەى ٢٠ تا ٢٥ هەزار کتێب خوێندراوەتەوە. بە شێوەی ناراستەوخۆش دەگاتە نزيكەى ٧٥ هەزار لە ماوەی ساڵێكدا، بەپێی ئەو دیراسەیەی هەمانە ژمارەی دانیشتوانی کوردستان كە نزيكەى پێنج ملیۆن كەسە. ئەگەر رێژەی خوێندنەوە لە هەولێر پێشتر بۆ هەر تاكێك ٦ خولەک بووبێت لە ساڵێکدا، ئێمە بۆ زياتر لە ٩ خولەک بەرزمان کردۆتەوە،، کەوایە ئێمە توانیومانە ئاماژەى خوێندنەوە بگۆڕین و ئەوەشمان زۆر لا گرنگ بووە، چونكە پەيامى رێكخراوەكەمان بريتييە لەبەرزكردنەوەى ئاستى خوێندنەوە لە كوردستان.
نوچەنێت: لەڕۆمانی ئایسڵ من ئەوەم بەرچاوکەوت، کە بەهۆی کاریگەری هاوڕێی خراپ، رێکخراوی خراپ، کچێک لەڕێگا لا ئەدات، توشی گرفتی گەورە دەبێت تا دواجار دەگەڕێتەوە بۆ دین، بەڵام هەر لەو رۆمانەدا کاراکتەرێک ئەگەر هەڵە نەبم بەناوی ئامینە، کە هاوڕێی ئایسێڵە مادام دایک و باوکێکی باشی هەبووە و هەمیشە کۆنتڕۆڵیان کردووە کەسایەتییەکی باش و رێگایەکی باشی ژیانی هەیە، ئاسسێل خۆشی دەڵێت، ئەگەر دایکی بمایە کەکەسایەتییەکی باش بووە، ئیستا ئایسێلیش وا خراپ نەدەبوو.
واتە ئەو کتێبە باس لەوە دەکات کە دایک و باوکی باش و هاوڕێی باش و خراپ دەتوانن کاریگەریی لەسەر تاک دروست بکەن، ئەگەر رۆڵی دایک و باوکی ئەو دوو کاراکتەرەی ناو رۆمانەکە بەراوردی دایک و باوکی خوێنەرەکانی خۆتان بکەیت، ئایا تا ئێستا هیچ دەستخۆشی یان رەخنەو گلەییەک، لەلایەن خێزانی خوێنەرەکانتانەوە بۆئێوە هاتووە؟ تا بڵێن گەنجەکانیان باش دەخەنە سەر ڕێ یان لایان دەدەن لەڕێ ؟
مامۆستا ئەبو بەکر: تا ئێستا رەخنەیەکی ئەوتۆمان بۆ نەهاتووە، ڕەنگە کەسانێکی وەک ئێوە هاتبن رەخنەیەک یان سەرەنجێکيان هەبوبێت لەسەر کتێبەکان، بەڵام بەشێوەیەکی گشتی لەخێزانەکانەوە بەپێچەوانەوە بووە، لەقوتابخانەکەی خۆم کە کۆبونەوەی دایکان و باوکان بووە، زۆر دەستخۆشییان لێ کردووین.
بۆ نموونە لە وەرزى هاوين كە پشووى فەرمى قوتابخانەكانە ، باوکی قوتابی هەبوو دەهات بۆ نوسينگەى رێکخراو کتێبی بۆ کچەکەی خۆی دەبرد، دیارە پێی باش بووە کە ئێمە بەو کتێبانە بتوانین کاریگەریی ئیجابی لەسەر کچەکان دروست بکەین، کە دواتريش بە ئیجابی بۆ خێزانەکە دەگەڕێتەوە.
نوچەنێت : ئێمەش هەندێ شتمان پێگەشتووە لەسەر ئێوە، بەڵام بەپۆزەتیڤ.
مامۆستا ئەبو بەکر : ئەگەر بە نێگەتيفيش گەشتبێ پێمان خۆشە.. پێمان خۆشە رەخنەى بياتنەرمان ئاراستە بگرێت بۆ ئەوەى بتوانين پڕۆژەكە بەرەو پێش ببەين، چونکە هیچ پرۆژەیەک بێ کەموکوڕی نابێت، بەڵام گرنگ ئەوەیە ئیجابیاتی زۆرتر بێت، ئەو سلبیاتەشی کە هەیە کار بکرێت لەسەر باشترکردنی، خۆ ئێمە لەگەڵ ئەوەدا نین، کەهەندێ لەخورافیات لەکتێبەکان هەیە بڵاوی بکەینەوە، ئەوەى هەيە لەناو بەشێك لە كتێبەكان دەكرێت حيسابى خەونى بۆ بكرێت نامانەوێ کەسانێکی وا دروست بکەین کە ناواقیعی بن.
نوچەنێت: ویستم پرسیار لەسەر هەمان شت بکەم، ڕۆمانتان هەیە بۆ خوێنەر، باسی فریشتە دەکات، کە خەڵک بە چاو بینیویەتی هاتووەتە لای ئەوانەی کەدەیانەوێ بگەڕێنەوە، ئایا ئەوە ترس و دلەڕاوکێ لای گەنج دروستناکات؟
مامۆستا ئەبو بەکر: ئێمەش هەمان گلەییمان لە بەشێك لە ناوەڕۆكى چەند كتێبێك هەيە، لەگەڵ ناوەندەكەش باسكراوە ، ئەوان وەڵاميان ئەوە بووە كە ئەوەى باسككراوە وەک خەون باسکراوە نەک واقیع، جا ئەگەر ئەوەیان راستکردبێتەوە ئێمەش ئەتوانین بیهێڵینەوە، گەر هاتوو كتيبى باشترمان دەست كەوێت بە دڵنييايەوە ئەو كتێبانە دەگۆڕين ، لەهەر كتێبێكيش خوێنەر دەتوانێت تێبينى و رەخنەو پێشنيار بنووسێت سەبارەت بە كتێبەكە، هەرچەندە ئێستا ئێمە بۆ پرۆژەى ئەمساڵ ٢٠١٦ تەنیا پێنج رۆمانمان داناوە. كتێبەكانى تر کتێبی رۆمان نيين، وەكو ياداشتنامەى مامۆستايەك.
نوچەنێت : ئەگەر لێرەوە باسی بکەین، کتێبەکان چۆنن؟ چ یاداشتێکە ؟
مامۆستا ئەبو بەکر : لەوانە کتێبی یاداشتنامەی مامۆستایەک، ئەو مامۆستایەکە کە وانەی ئاینی وتۆتەوە، بۆ پۆلی ٨ و ٩ و پۆلەكانى تر، یاداشتەکە پاکێجێکە دەربارەی ئاین، هەر کەسێک ئەوە بیخوێنێتەوە، کە بۆ هەموو تاکێک پیویستە، ئاین بەو شێوەیە تێدەگات کەهەیە، ئاین وەک سۆزو بەزەيى و خۆشەويستى تێدەگات نەک رق و توڕەیی ، چونکە خوا کە مرۆڤی دروستکردووە خۆشیدەوێت، خودا نایەوێت بیکاتە ئەژدیهایەک و خەڵک ئەزیەت بدات.
ئەو کتێبە زۆر گرنگ بوو لامان، هەندێ لە کتێبەكانى گەشەپێدانی مرۆییش وەک شێوازەکانی سەعیکردن، هەروەها زنجیرەیەک بەناوی با پرسیارەکانتان بێ وەڵام نەمێننەوە، پێمان گرنگبوون، چونکە لە کۆمەڵگەی ئێمەدا پرسیارکردن دەربارەی هەندێك لە مەسەلە ئايينييەكان ، بۆتە شتێکی قەدەغەکراو.
ئێمە دەمانەوێت بە گەنج بڵێین، لە ئاييندا هیچ پرسیارێک بێ وەڵام نییە و قەدەغەش نییە، هەموو پرسیارێک دەکرێ بکرێت، هەموو پرسیارێکیش وەڵامی خۆى هەیە.
نوچەنێت: تۆ وتت لەساڵێکدا بەمەزەندە توانیوتانە ٧٥ هەزار خوێنەر بۆ کتێبەکانتان دروست بکەن، هەست بەچی دەکەیت کەدەبینی لەناو ئەو رێژە کەمەی خوێنەردا، ئەوەندە خوێنەر کۆبکەنەوە؟
مامۆستا ئەبو بەکر: ئەگەر خوێنەرەکانمان هاوکارمان نەبونایە، نەماندەتوانی ئەوە بکەین، یەکەمجار ئێمە دەستخۆشی بۆ خوێنەرەکان دەنێرین و سوپاسييان دەكەين، بەتایبەت خوێنەرە راستەوخۆکانمان کەتوانیویانە بخوێننەوەو دووئەوەندە خوێنەری ناراستەوخۆ زیاد بکەن. بەڕاستی دڵمان پێی خۆشە.
بەڵام دەبێ ئەوەش روون بێت كە ئێمە وەک رێکخراوێک هەموو شتێكمان پێ ناکرێت، ئێمە رێکخراوێکین لەناو نزيكەى سێ هەزار رێکخراودا، بۆيە بە پێويستى دەزانين هەماهەنگى هەبێت پێویستە لەداهاتووهەر هەموومان وەکو کەسایەتییەکان، رێکخراوەکانی کۆمەڵگەی مەدەنی و دامودەزگاکانی حکومەت، هاوکاربین، دەستی یەکتری بگرین و پاڵپشتی یەکتربین بۆ ئەوەی بتوانین ئاستی رۆشنبیریی و هۆشیاریی لەکوردستاندا بەرز بکەینەوە.
بێگومان ئەوەش بەخوێندنەوە بەرز دەبێتەوە، ئێمە ئەگەرچی توشی قەیرانی دارایش بووین، بەڵام شارێکی وەکو هەولێر کە پایتەختە، دوای دەساڵی تر وەک ئێستا نامێنێتەوە، وەک پایتەختە گەورەکانی لێ دێت، کە ئەو گۆڕانکارییە دروست دەبێت، دەبێ نەوەکانمانی بۆ ئامادەبکەین، بۆیە ئێستا ئێمە یەکێک لەو شتانەی کە بە پێويستى دەزانين زۆر گرنگی پێ بدرێت زمانی دووەمە، کە زمانی ئینگلیزییە، چونکە زمانێكى جیهانییە و بۆ تاكى كوردستانى زۆر پێویستە. خەڵکی بياني كاتێك روودەکەنە پایتەخت و پێویستە لێيان تێبگەين و لەگەڵيان بدوێين، بەمەش هەولێر زیاتربەرەو پێش دەچێت، راستە ئێستا بەرەو پێشچونێکمان هەیە لەپرۆژەکاندا، بەڵام پێویستمان بەبەرەوپێشچوونی عەقلی و گەشەى فيكريش هەیە.
نوچەنێت: ئێمە کەهاتینە ئێرە بۆ رێکخراوەکەتان، شوێنێکمان بینی شوێنی سیمنارە، ئێوە لەو شوێنەدا چی چالاکییەک دەکەن؟
مامۆستا ئەبو بەکر: وەکو رێکخراو سیمینارمان ئەنجامداوە لەبەشێک لە کۆلێژەکان، سەبارەت بەگرنگی خوێندنەوە،كە تيايدا باسی ئەوە دەکەین بۆچی خوێندنەوە گرنگە، وتەی زاناو ناودارانی پێشتر باس دەكەين کەدەربارەی خوێندنەوە ووتويانە، کاریگەرییە سلبییەکانی نەخوێندنەوەو چۆنێتی چارەسەرکردنی دەخەینەروو لەگەڵ خستنەرووى چەند پيشنيارێك.
وەكو خول خولێكمان هەيە بەناوی کارابوون لە ژیان. کارابوون ئەوەیە کاتێک خوێنەرەکانمان کتێب دەخوێننەوە، پێویستە زاکیرەیەكى مێژووييان هەبێت، هەروەها بۆ شارەزابوون لە بواری ئابوری، پێویستە هەر تاکێک شارەزايي هە بێت، چونکە ئێستا کەناڵەکان کاتێک هەواڵی سیاسی دەخوێننەوە، هەواڵی ئابورییش دەخوێننەوە، هەواڵی ئابوریش بۆ هەموو خەڵکە، کەوایە پیویستە تاک بزانێ بۆرسە چییە؟، سەهم چییە؟، بانک چییە ؟ ئەوەی بەتایبەتی لە ١٨ ساڵی بەرەو سەرەوە بێت دەبێت ئەوانە بزانێت.
لەگەڵ ئەوەش دا لەخولى كارابوون لە ژيان باسێك پێشكەش دەكرێت سەبارەت بە تێگەيشتن لە ئايين ، ئایا چۆن لە ئاین تێبگەین، ئاین دەسمانبگرێت، یان دەستمان بکاتەوە.
نوچەنێت: خوێنەرەکانی ئێوە تەنها خوێنەرن، و لەدوروبەری خۆیانەوە خوێنەر بۆ ئێوە زیاد دەکەن، یان بەهۆی کاریگەریی ئیشەکانی ئێوەوە توانیویانە ببن بەهاوکار بۆ پرۆژەکەی ئێوە، ببنە بەشێک لە پڕۆژەکەی ئێوە، بۆ هاوکاریی لەسیمینارەکان یان هاتنیان بۆ کتێبخانەکانتان؟
مامۆستا ئەبو بەکر: هەردووکییەتی، هەم ئەوەی کەکتێبەکە دەخوێنێتەوەو کتێبەکە کاریگەریی لەسەر دادەنێت، هانی دەدات بۆ ئەوەی کەمادام بۆخۆی سوودێكى لە کتێبانە بينيوە، با خەڵکی دیکەش سود لەوە کتێبانە وەربگرن، لەهەمان کاتیش کە دێت بۆ نوسينگەى رێكخراوەكەمان ئێمە دەستخۆشی لێ دەکەین ، هەندێك جار دادەنیشین وەکو گروپ قسە دەکەین لەسەرکتبێک، ئەوەش کاریگەریی خۆیی دەبێت.
نوچەنێت : واتە گروپی مناقەشەشتان هەیە لەسەر کتێبەکان؟
مامۆستا ئەبوبەکر : بەکەمی، بەڵام جاری واهەیە روودەدات، بەبەرنامە نییە.
نوچەنێت : ئەو گروپ مناقەشە پێویستە نییە لاتان؟ بۆ باشتر تێگەشتن لەکتێبەکان.
مامۆستا ئەبو بەکر : بەڵێ پێویستە، بەڵام ئەو توانایەمان نییە، ئەوەی ئیستا کاری لەسەر دەکەین ئەوەیە، بتوانین لەناو خوێنەرەکانمان ئەوانەی کە بەتوانان، سیمینار لەشوێنەکان سازبكەن، لەسەر ئەو کتێبانەی کە بەسودن، یەکێک لەو کتێبانە کە ئێمە دەستنیشانمان کردووە کە بکرێتە سیمینارێک، کتێبی، شێوازەکانی سەعیکردن و هونەرەکانی لەبەرکردنە، یەکێک لەخوێنەرەکانمان ئەوەی کردۆتە سیمینار و ئامادەی کردووە، پێويستمان بەوەيە رەزامەندی وەزارەتی پەروەردەش وەربگرین بۆ ئەوەی لە ئامادەییەکان وەکو سیمینارێک پێکەشبکرێت، ناونيشانى تريشمان هەیە، دەکرێ بکرێتە سیمینار، وەک خستنەگەڕی تواناکان، چۆنيەتى هەڵبژاردنى هاوڕێ.
نوچەنێت : گوتتان قوتابییەکان هاوکارتانن سوپاستکردن، کەوایە دەبێ بپرسین لەم پڕۆژەدا چەند مامۆستا بەشدارە، بەتەنها مامۆستا ئەبوبەکر، یان مامۆستای تریش هەن هاوکار و بەشدارو ستاف بن لەرێکخراوەکە ؟
مامۆستا ئەبو بەکر : بەڵێ چەند مامۆستايەك هەن كە بە هۆى ئەم پڕۆژەيە توانيومانە يەكتر بناسين لە هەردوو رەگەز ، ئەوان خۆبەخشانە هاوكاريمان دەكەن و يارمەتيمان دەدەن، ئێمە رێزمان هەيە بۆ هەوڵ و ماندووبوونيان و دەسخۆشييان لێ دەكەين و سوپاسييان دەكەين.
نوچەنێت: وەک راتانگەیاند مەبەستی ئێوە زیادکردنی خوێنەرە، بەرزکردنەوەی ئاستی گەنجە، چارەسەرکردن و کەم کاریگەرکردنی ئەو هەموو رێگایە کە بەڕێگای لادەری قوتابی لەقەڵەم دەدرێن، بەڵام هاوکات تۆ دەزانی زۆر پرۆژەی تریش هەیە کەباسکراوە رێگرییان لێ دەکرێت، تا ئێستا هیچ کاتێک هەبووە لە هیچ قوتابخانە، یان شوێنێکی حکومی رێگری لە پڕۆژەکانتان بکرێت لەکوردستان؟
مامۆستا ئەبو بەکر: بەڕێگری تا ئێستا رێگری نەکراوە، بەڵام هەر کارێک کەتۆ دەیکەيت پیویستە رەسمیاتی هەبێت، ئێمە بە هەماهەنگى لەگەڵ بەڕێوەبەرایەتی کتێبخانەکانیان نوسراوێكمان پێكەشکردبوو بۆ وەزارەتی پەروەردە لەڕێگای بەڕێوەبەرایەتی گشتى پڕۆگرامەکان و چاپەمەنییەکان، کە ئەوە بەرزکرایەوە بۆ وەزارەت، بەڵام تا ئێستا وەزارەت وەڵامیان نەداوينەتەوە، چەند جارێکیش پەیوەندیمان بە نوسینگەی وەزیرەوە کردووە و دیارە سەرقاڵن، چونکە وەزیری پەروەردەش ئیستا دوو وەزارەتی لەبەردەستە.
بۆيە تا ئێستا هيچ قوتابخانەيەك بە فەرمى بەشدارى نەكردوە بەڵام قوتابيان و مامۆستايان ئەوانەى ئارەزوويان هەبووە بۆ بەشدارى كردن لەدەرەوەى قوتابخانە بەشداريان كردووە.
هەر يەكێكيش نيازى بەشداربوونى هەبوبيت، پێويستى كردووە بێت بۆ نوسينگەى رێكخراو بە لێننامەى بەشداربوون و بەردەوام واژوو بكات .
رەنگە بەرپرسێك يا بەرێوەێوەبەر يا مامۆستايەك بە هەڵە تێگەيشتبێ لە پرۆژەكەمان ، بەلاَم ئێمە ئەوەى پێويست بووبێ بۆ ئەم مەبەستە كردوومانە و ئامادەين لە ئێستا و لە داهاتووشدا هەر كەسێك كە بەهەڵە تێگەيشتبێت پێشوازى لێ بكەين و لەگەڵى دابنيشين و روونكردنەوەى پێويستى بۆ بدەين .
نوچەنێت : باسی زیندانییەکانت کرد، کەهەوڵ دەدەن ئەوانیش بخوێننەوە تا باش ببن، تا ئێستا هیچ لەگەڵ زیندانییەکان دانیشتوویت، تا بزانی کتێبەکان کاریگەرییان چی بووە لەسەریان ؟
مامۆستا ئەبو بەکر : سیمینارێکم بۆ زیندانییەکان کرد، لەسەر گرنگی خوێندنەوە، دیاربوو پێیان باش بوو ئەو کتێبانەش کەلەبەر دەستی خوێنەرەکانە لەوێ، لەلایەن زیندانییەکانەوە سەرەنج و تێبینی باشمان بۆ هاتۆتەوە، واتە هەر زیندانییەک کەکتێبێک دەخوێنێتەوە، دواتر شت دەنوسێ دەربارەی، ئەوەی لەو بارەوە پێمان گەيشتووە باش بووە ، جا ئەگەر ئێمە لەو زیندانیانە بتوانین كاريگەرى ئەرێنى لەسەر ١٠ زيندانى دروست بکەین ئەوا كارێكى باشمان کردووە.
نوچەنێت : کۆتا وتەت چییە ؟
مامۆستا ئەبو بەکر : وتەى كۆتاييمان ئەوەيە كە ئێمە وەكو رێكخراوێكى كۆمەڵگەى مەدەنى بەتەنيا ناتوانين ئەوەى پێويستە بكرێت بۆ كوردستان لە بوارى پەرەپێدانى رۆشنبيرى و پەروەردەيى ئەنجامى بدەين، بەڵام دەكرێ بەشدارييەكى كارامان هەبێت، زۆر سوپاس بۆ بەرێوەبەرو ئەندامانى ستافى سايتى نوچەنێت هەوڵ و ماندووبونتان بەرز دەنرخێنين ، هيواى بەردەواميتان بۆ دەخوازين.
