د هەمبێزا سیاسەتمەدارێ خەلیفە دا
بەشێ دووێ/ داوی
پەیڤەک
دڤێت ل ڤی سەردەمێ گلۆبالێ ژ بیر نەکەین، نووبوون و پێشداچوونا تەکنۆلۆژیایێ شۆرشەکا بەردەوامە، لەورا هەموو ئەقل و تیتال خوە ل بەر ناگرن. ئەڤ شۆرشە دێ گەلەک هزر و باوریێن کەڤنار هەلوەشینیت. وەک سەرپێهاتیێن جیهانێ خویا دکەن، “مۆدێرنیزمێ گۆرێ کۆمۆنیستا هشک کۆلا، بەلێ نەشیا هەمان کاری دگەل کاپیتالیزما هەردەم د گوهەرینان دا، بکەت/ هالیدای”(1). ئێدی ئەزموونێن دەڤەرێ و جیهانێ بۆ مە دیار دکەن، دڤێت هەڤرکیا هەڤکێشا بنواشێ ئۆلیێ جڤاکی و پێگیریێن دەولەتا سیکولار فام بکەین. راستە دەڤەر و جیهان ژ تێرۆرێ دنالیت، بەلێ پا “داویا تێرۆرێ ل سەر ئاستێ جیهانێ، گرێدایی تەندرستیا سیاسەتا ئەقلیە/ ئەرکون”(2).
بەرا هەر تشتی دڤێت ئەم بنواشێ جڤاکا خوە فام بکەین و پاش ل ئەلەمێنت و چارەیان بگەریێن، چونکو گەلێ کورد ژ دەرڤەی دیرۆکێ نەهاتیە. لەورا ئەم دکارین مفای ژ ئەزموونێن جیهانێ وەرگرین، بەلێ پا دیارە گوهەرین و پێشداچوون ب هزرێ دهێنەکرن. ئەڤ پرۆژە و درووشمێن دهێنە بلندکرن ژی، دڤێت ب هزرێ بهێنە تێرکرن، چونکو هزر هێزێن جڤاکی دگوهەریت و ئاراستە دکەت.
گەلەک ژ گرفت و قەیرانێن گەلێن ڤێ دەڤەرێ تێرا دەرباز دبن، ژ نە هشمەندی و ئالۆزیا ئەقلێ خەلکێ دەڤەرێ ب خوە دهێن. لەورا ئەڤ زۆرداریا مرۆڤ ژ ئەگەرێن کەڤنەشۆیێ ل خوە دکەت، دژمن ژی ل مرۆڤی ناکەن، بنێرە چەوا تەڤگەرێن کەڤنەشووپ شیان نوونەراتیا “ئەقلێ جڤاکی” بکەن. ب راستی مە گرفتێن شارستانی هەنە، ئەڤ گرفتە رێکێن هزرێن کەڤنەشووپیێ خوەش دکەن. گەلێن رۆژهلاتا ناڤین هێشتا خوە ژ نەرێنیا تایبەتمەندیا قووناغا کۆچەری/ جوتیاریێ رزگار نەکریە، داکو بکارن دەربازی قووناغا باژێرڤانیێ ببن.
بنێرە زۆرداریا رەوشت و تیتالێن جڤاکێ ل سەر تاکی، روویەکێ دی یێ زۆرداریا تاکی ل سەر جڤاکی بەرهەم دئینیت، ئەڤێ پرۆسێسێ گەلەک دیکتاتۆر و زۆردار بەرهەمئیناینە. تێگەهشتنا ئۆلداریا کەڤنار گۆتارا “ئەستاتیکا، هونەر و سۆفیەت” سەردەستی “مرۆڤ و دیرۆکێ”/ جیهانێ کر، لێ ئۆلداریا ئیرۆ گۆتارا “ئەخلاق، سیاسەت و ئیدیۆلۆژیا” سەردەستی هشمەندیا دوبارەیا تۆلیتاریا جیهانێ کر. “تەڤ ئاراستەیێن مرۆڤاتی بێی وەرارا هونەری ژ ئالیێ دیرۆکێ‌ڤە سەرناگرن، هەروەک پێدڤیا دیرۆکێ د ناڤبەرا وەرارا هونەری ل چاخێ رێنیسانسا ئیتالی دا و د ناڤبەرا دەرکەتنا ئاراستەیا مرۆڤاتی ل هەمان چاخی دا، کو سەردەمێ ئەلندیا مۆدێرنیزما ئورۆپی بوو”(3).
ل گەلێن پاشڤەرۆ خەبات “بۆ” نەک ب “رێکا” تەڤگەرا “نەتەوە، ناسنامە، هەڤوەلاتیبوون، کوردینی، پارت، سەرۆک و…” هاتیەکرن، ئانکو ئەڤ تێگەهە وەک “ئارمانج” نە وەک “رێک” هاتینە بکارئانین. لەورا “نەتەوە و جڤاک”، “پارت و گەل”، “سەرۆک و وەلات” و “ئۆل و ژیان” گەلەک ژێکجودانە! جڤاکێن ڤان دەڤەران د قووناغێن خوە یێن سروشتی دا نەتەوە/ دەولەت دەربازی نەبووینە، لەورا نەتەوە و دەولەت ب خوە ژی ب ئاوایەکێ تەندرست ئاڤا نەبووینە.
ئیرۆ ب هەموو واتەیا پەیڤێ زەنگا مەترسیا ژناڤچوونا گەلێ کورد دهێتە لێدان. مەبەستا ژناڤچوونێ، نەبوونا “ژێیاتی، هەڤوەلاتیبوون، دۆزبەردان و…”، کو ملەتەکێ مەرجێن نەتەوەبوونێ تێدا نەمینن! گەلێ مە ل هەمبەر هەوێن گلۆبالێ و خەمساریا دەسەلاتا کوردی، هێدی هێدی دهێتە بوهژین. د دیرۆکا درێژ دا گەلەک ملەتان ئەلەمێنت و تشتێن هەڤبەش “زمان، دیرۆک، رەوشەنبیری، هەست و…” هنداکرینە، لەورا ژناڤچووینە. م.ع. ئەلجابری سێکۆچکا پاشڤەرۆیا ئەرەبی ل سەر سێ خالان پارڤە دکەت:
- کەڤنەشووپیا جڤاکی، کو دبیتە ئەگەرێ کەڤنەشووپیا کارێ سیاسی و بەرتەنگکرنا شیانێن بەرهەمئینانێ.
- کەڤنەشووپیا ئەقلی، کو دبیتە ئەگەرێ کەڤنەشووپیا هزری، رەوشەنبیری و داهێنانا زانستی.
- کەڤنەشووپیا مۆرالی، کو دبیتە ئەگەرێ کەڤنەشووپیا فۆرمێ سەرەدەریا گشتی و بوهایێن باژێرڤانیێ(4).
داوی
سروشتێ مرۆڤێ ئاقل بۆ راڤەکرن و تێگەهشتنا ژیانێ، خەریتا رێکا پاشەرۆژا خوە وێنەکێش دکەت. ئێدی ژ بۆ دەربازبوونا ژ ڤێ رەوشێ، مە پێدڤی ب پرۆژێن ڤەژینا خەون و هەڤپاریا نەتەوێ کورد هەیە. ئەز باورم ل نک مە ژی تەڤ ئال هەڤدەنگن، کو رەوشا سیاسی و جڤاکی ل کوردستانێ د ئالۆزی و گرفتێن مەترسیدار دا دەرباز دبیت، لێ مخابن هێشتا سیاسەتمەدارێن مە یێن خەلیفە و رەوشەنبیرێن مە یێن فەقە، د گەمارا شکەفتا پلاتۆنی دا، خەونێن خوەشباوریا خوە یا پیڤازی دبینن!
ژێدەر
[1]) فرید هالیداي ـــ الکونیة الجذریة لا العولمة المترددة ـــ دار الساقي، ط1، بیروت ـــ لبنان، 2002 ص52.
2) محمد ارکون ـــ جوزیف ماییلا/ من منهاتن الی بغداد ـــ دار الساقي، ط1، بیروت ـــ لبنان، 2008 ص267.
3) إسماعیل مهنانة ـــ العرب و مسألة الإختلاف/ مآزق الهوية والأصل و النسيان ـــ منشورات الإختلاف، ط1، بیروت ـــ لبنان، 2014 ص96.
4) محمد ارکون ـــ جوزیف ماییلا/ من منهاتن الی بغداد ـــ دار الساقي، ط1، بیروت ـــ لبنان، 2008 ص267.
