بەشێ یەکێ
پەیڤەک
دەما هەست ب ئالۆزیێن دیرۆکێ نەکەین، وی دەمی ئەم هەست ب بەرپرسیاریا دیرۆکا پرس و هزران ژی ناکەین، ئەڤە ب خوە ژی دکەڤیتە هێلا “سێداردانا دیرۆکێ”! مرۆڤ نکاریت ئالۆزیێن رەوشا هزر و عەقلێ مرۆڤێ کورد فام بکەت، ئەگەر مرۆڤ “ئاستەنگێن دیرۆکێ” فام نەکەت. بنێرە کەڤنەشووپیێ تەڤ هەستێن ڤی گەلی داگیر کرینە، لەورا ئەزموونا گەلێن ڤێ دەڤەرێ هند مفای ژ راستیێن دیرۆکێ وەرناگرن. ئەڤ ڤەرێژا کەڤنەشووپیا ژ سەردەمێن کەڤنار هاتی هێشتا فەروەریێ ل مە دکەت، هێشتا هەڤوەلاتیبوونێ ب پاشبەند ناس دکەت!
* * *
ل رۆژهلات ب گشتی و ل کوردستانێ ب تایبەتی هەڤسەنگیا جڤاکێ نەهاتیە راگرتن، چونکو ب دریژیا دیرۆکا دەڤەرێ بنەجهبوونەکا سیاسی، ئابۆری و کولتوری درست نەبوویە. ئەڤێ یەکێ کارتێکرن ل سەر تەڤن و هشمەندیا جڤاکی و سیاسی ژی کریە. ل ڤان جورە گەلان سیاسەت و جڤاک هاتینە سێداردان، چونکو هێشتا ڤان دەڤەران ژیانا سیاسی نەدیتیە. ئها ڤی جورێ ئەقلیەتێ جڤاکێن دائێخستی پەیداکرینە.
ل ڤان دەڤەران سیاسەت لاوازبوویە و سەرکوتکرنا دەسەلاتێ خورتبوویە. ئەڤ سەرکوتکرنا کورەیا دهێتەکرن نە ژ ئەنجامێ هێزا دەسەلاتێ‌یە، بەلکو ژ نە رەواتی و ترسێ‌یە. ئێدی چەند نە رەواتیا دەسەلاتێ زێدە بیت، هند ژی سەرکوتکرنا بلند دبیت! هێزا رەوایا دەسەلاتێ ب خوە، گرێدایی پرۆژە و خزمەتکرنا خەلکێ خوەیە. ئیرۆ گلۆبال ژی فاکتەرەکێ سەرەکیێ ڤێ یەکێ‌یە، کو پتر و زوو هێز، سۆز، پرۆژە و درووشمێن دەسەلاتێن کلاسیک ژ واتەیا خوە رووتکرن. ئەڤ دەسەلاتێن کلاسیک و نەرەوا پتر هزر و هێزێ ل راگرتن و پاراستنا خوە دمەزێخن، لەورا جڤاک پشتگوهـ ئێخستینە، د ئەنجام دا جڤاک هاڤی بوویە.
خەلکێ بێبەهر خوە بەشەک ژ پارت، سیاسەت و دەسەلاتا ئیرۆ نزانیت و پیڤانێن دەولەتێ ژی ل سەر ستەمکاریا ڤێ دەسەلاتێ دبینن! ل ڤان دەڤەران دەسەلاتێ رەواتیا خەلکێ ژ دەستدایە، ڤێ بێ رەواتیێ وەکریە، دەسەلاتێن ڤان دەڤەران سەرکوتکرنێ بکەنە چەکێ خوەیێ دەولەتداریێ! ئێدی ل ڤێرێ ل جهێ دەسەلاتێ، دەولەت لاواز دبن و سەرکوتکرنا دەسەلاتێ خورت دبیت. ئەڤ رەوشا ئەم تێرا دەرباز دبیت، دوو قووناغان ب خوە ڤە دبینیت، چەرخێ ناڤین/ فەودالیزم و سەردەمێ دەولەتێن سڤیل، ل ڤان دەڤەران ب هشمەندیا چەرخێ تارێ و ب ستەمکاریا سولتانیزمێ فەروەری هاتیە مەشاندن.
ئەم نکارین ستەمکاریا سیاسی، بێی خەتمینا سیاسی فام بکەین، ئەڤێ تێگەهشتنێ وەکریە، خەلکێ دەڤەرێ واتەیا دەسەلات/ دەولەتێ ب “هێز، تۆندی و ستەمکاری”ێ فام بکەت. دەما فۆرمێ دەسەلاتێ ژیانا سیاسی نەهێلا، دێ جڤاک ژ هێلا سیاسی‌ڤە هێتە سێداردان، ل ڤی دەمی داخوازێن ژ دەسەلاتێ ژی دهێنەکرن، دڤێت نەیێن سیاسی بن. ل چاخێ نەبوونا پرۆژێن سیاسی و نەتەوەی، ژێیاتیا خەلکی بۆ وەلاتی دەربازی ژێیاتیا قەبیلە و عەشیرەتێ دبیت.
مرۆڤ نکاریت د سیاسەتێ دا ل سەر ئنیەتان باخڤیت، بەلکو ل سەر رەفتار و پرۆسێسان، چونکو دەسەلاتا کوردی باش ستەمکاریا دژمنان دیتیە، لەورا ئەو باش دزانن، بوهایێ ئازادیی ژی چییە؟!
بنێرە دەما ل رۆما کەڤن دگۆتن: “دەنگێ گەل، دەنگێ خوەدێ‌یە”(1)، پا گەلۆ ئیرۆ دەنگێ گەل، دەنگێ کێ‌یە؟! مخابن ژ ڤان 25 سالێن دەربازبووی، خویا دبیت ژ لایەکی تەڤ دەسەلاتا کوردی بۆ گەندەلی، تالانی و کوژتنا ڤی وەلاتی کۆکن و ژ لایێ دی ناکۆکیێن پارتێن مە گەهشتینە ئاستێ “شەرێ سار”!
ب ئەنجام مادەم تا نوکە د ناڤ مە دا ریفۆرم و شۆرش نەهاتینەکرن، دڤێت دوبارە بنواشێ سیاسەتێ بهێتە ئاڤاکرن. ئەڤە ژی ب سازدانا کەشەکێ باوری ب ئازادیا هزری هەبیت، داکو دوبارە هزرکرن د شەنگستێ دەولەتا نەتەوەیی دا بهێتەکرن.
داوی
ستەمکارێن ڤێ دەڤەرێ هێشتا ب ئەقلیەتا جاران فەروەری و زۆلمکاریێ دکەن، لێ ئەو نزانن ب رێکا گۆبالێ تەڤ تێگەهێن جیهانێ هاتینە گوهەرین. توندوتیژیا سیاسی ژ تەسکیا ئاسۆ و کارێن سیاسی دهێت، ئەڤ سەرکوتکرنا سیاسی ژ لاوازیا شیانێن هەڤرکیێن سیاسی دهێت. ل ڤی دەمی واتەیا سیاسی و شەری تەڤلیهەڤ دبیت، چونکو هەڤرکیا سیاسی دەربازی هێلا شەرێ خوینەلۆ دبیت. ئەڤ تێگەهشتنێن شاشێن تەڤلهەڤکرنا پرۆسێسا سیاسی و خوینەلۆیا شەری، براکوژی/ شەرێن ناڤخوەیێ سەردەستکرن. ئەڤ رەوشا توندوتیژیا سیاسی و شەرێ ناڤخوەیی تەڤ دەڤەر ڤەگرتیە، مخابن ئیرۆ ژی شەرەکێ بێدەنگ/ سار د ناڤبەرا پارتێن کوردی دا بەرچاڤ دبیت.
ژێدەر
[1]) کارل بوبر ـــ درس القرن العشرین ـــ ترجمة: الزواوي بغورة، منشورات الاختلاف، ط1، الجزائر 2008، ص106.
